VRIJHEID: VOORBIJ SCHULD EN SCHAAMTE
9u00 - 09u30 : Onthaal
09u30 - 12u30 :
Keynotes
Navigating Shame: The Evolutionary Roots, Psychological Impact, and Healing Power of Compassion - Dr. Marcela Matos (PT)
Shame is a powerful and universal human emotion, evolved to assist us to navigate our social relationships. Shame can also be profoundly painful and have harmful effects on psychological functioning and mental health. This keynote will focus on shame as a transdiagnostic emotion and risk factor, from the lens of the evolutionary biopsychosocial model. The talk will explore how shame memories can become central to our sense of self-identity, and entail traumatic qualities that maintain and exacerbate threat system activation, especially in the social and relational aspects of our lives, with adverse and enduring effects on mental wellbeing. However, cultivating compassion, especially self-compassion and receiving compassion from others, have been found to buffer the negative impact of shame experiences. While shame and shame memories can be painful and difficult to approach, this talk will examine the gathering evidence about the role that compassion-focused interventions can play in helping alleviate and prevent the suffering associated with shame.
Morele emoties schuld en schaamte, de impact op psychopathologie en agressie - prof. dr. Carolien Rieffe (NL)
Morele emoties, zoals schuld en schaamte, zijn onplezierige emoties, we voelen ze niet graag, maar zijn ze ook functioneel? Doel van beide emoties is dat kinderen, jongeren en later volwassenen zich conformeren aan maatschappelijke regels, normen en waarden. Uit onderzoek onder jeugd van peuters tot adolescenten blijkt echter dat schuldgevoelens en schaamte een verschillende impact hebben op sociale relaties en onze geestelijke gezondheid. Terwijl schuldgevoel geassocieerd wordt met minder externaliserende en internaliserende problemen, lijkt het tegenovergestelde op te gaan voor schaamte. Schaamte lijkt ook vooral samen te hangen met meer agressie. Hoe past dit binnen de gangbare emotietheorieën, die doorgaans stellen dat ‘alle emoties een functie hebben’? Daarbij wordt vaak betoogd dat schuldgevoel adaptiever is in Westerse culturen, d.w.z. individualistisch georiënteerde culturen, maar dat schaamte adaptiever is in Oosterse culturen, d.w.z. collectivistisch georiënteerde culturen. Aan de hand van verschillende onderzoeken zal ik in deze presentatie vooral de focus leggen op meer inzicht in factoren die een rol kunnen spelen bij de samenhang van schuld en schaamte met externaliserende problemen en agressie. Klinische implicaties van deze bevindingen zullen worden toegelicht.
Het doorwerken van schaamte als sleutel tot verandering in psychotherapie - prof. dr. Ellen Gunst (BE)
Een gezonde vorm van schaamte zet mensen aan zich te conformeren aan normen en verwachtingen en het nemen van verantwoordelijkheid voor gedrag. Problematische hechtingsrelaties en traumatische ervaringen kunnen ervoor zorgen dat schaamte zich nestelt in het Zelf. Deze maladaptieve schaamte is gelinkt aan cognitief-emotionele schema’s die het Zelf beschouwen of ervaren als slecht, waardeloos of niet liefbaar. Dit kan leiden tot destructief gedrag, gaande van isolatie en vermijding tot geweld en misbruik. Deze primaire maladaptieve schaamte zorgt in therapie voor een blokkade tot verandering. In deze lezing wordt vanuit een integratief kader ingegaan op therapeutische interventies die deze schaamte kunnen transformeren om connectie te maken met adaptieve emoties en noden zoals pijn voor het ervaren tekort, nood aan erkenning en kwaadheid voor onrecht. Dit proces gaat gepaard met het ontwikkelen van een steviger en positiever zelfgevoel dat nodig is om zich te kunnen afstemmen op de eigen beleving en noden en te kunnen rekening houden met de beleving van anderen, alsook om schuld en verantwoordelijkheid te kunnen dragen voor gesteld destructief gedrag.
12u30 - 13u30 : Lunch
13u30 - 17u00 :
Workshops
Workshop 1: Working with Shame and Shame Memories: A Compassionate Roadmap - dr. Marcela Matos
Shame is a powerful and universal human emotion, evolved to assist us to navigate our social relationships. Unfortunately, shame is also profoundly painful and can have serious adverse effects on psychological functioning and mental health. Shame memories have been found to become central to our sense of self-identity, and can have traumatic qualities that maintain and exacerbate threat system activation, especially in the social and relational aspects of our lives. However, cultivating compassion, especially receiving compassion from the self and from others, have been found to buffer the negative impact of shame experiences. While shame and shame memories can be painful and difficult to approach, there is gathering evidence now about the role that compassion focused therapy (CFT; developed by Professor Paul Gilbert) can play in helping alleviate and prevent the suffering associated with shame. Through a combination of information sharing, discussion, and experiential exercises, this workshop will offer a compassionate roadmap for working with shame and shame memories via experiential exercises incorporating imagery, embodiment practices and letter writing techniques
Workshop 2: Schaamte zien: een schematherapeutisch perspectief - Mieke Autrique & Kathleen Raskin ****DEZE WORKSHOP IS VOLZET****
In deze workshop laten we je op een ervaringsgerichte manier kennismaken met hoe we vanuit schematherapie kijken naar en omgaan met schaamte. Wat zijn de verschillende verschijningsvormen van schaamte? Kunnen we wel altijd goed het onderscheid maken met schuld? Aan welke modi is deze emotie gekoppeld? Welke rol speelt schaamte in de therapeutische relatie vanuit het perspectief van de cliënt én de therapeut? Welke interventies kunnen schaamte vergroten of verzachten? We vertrekken hierbij van casussen uit onze praktijk, waar we werken met cliënten met trauma en persoonlijkheidsproblematiek.
Workshop 3 : Schuld en schaamte, ook wij zijn niet immuun - Jaak Beckers
Gevoelens van schuld en van schaamte hebben te maken met oordelen die wij vrezen van anderen en die wij ook zelf hebben. Naast angst behoren ze tot de gevoelens die wij, mensen, meest vermijden. In therapie worden zij vaak over het hoofd gezien, niet opgemerkt of ontweken of zelfs versterkt. De oordelen die aan de basis liggen van deze gevoelens worden immers vaak gedeeld door cliënt én hulpverlener. Dat is een eerste punt waar ik op wil ingaan. Ook hulpverleners hebben hun eigen gevoelens van schuld en schaamte, waarbij het vermijden ervan de hulpverlener vaak belet om op een helpende manier te reageren op en om te gaan met de vragen en belemmeringen van de cliënt. Ook daarop wil ik graag verder ingaan. Verder zal er ruimte zijn voor vragen, bedenkingen, casussen, eigen ervaringen... van de deelnemers.
Workshop 4 : Wanneer schuld en schaamte ons kompas vertroebelen - Een ACT-benadering - Dr. Karolien Dockx
In deze workshop verkennen we hoe gevoelens van schuld en schaamte ons kunnen afleiden van onze waarden en belemmeren om ons een leven te leiden dat voor ons betekenisvol is. Gebaseerd op de principes van Acceptance en Commitment Therapy (ACT), leren deelnemers hoe ze hun cliënten kunnen helpen los te komen van destructieve zelfkritiek en schuldgevoelens. Via praktische oefeningen en metaforen ontdekken we hoe we kunnen omgaan met pijnlijke emoties zonder vast te lopen, en hoe we deze kunnen accepteren als onderdeel van ons leven. De workshop biedt concrete handvatten om meer psychologische flexibiliteit te ontwikkelen en trouw te blijven aan onze waarden, zelfs wanneer schuld en schaamte de kop opsteken.
Workshop 5 : Van schaamte en schuld naar radicale acceptatie: emotieregulatie binnen de dialectische gedragstherapie - Koen Korevaar
Psychotherapie draait vaak om het leren omgaan met intense emoties, vooral bij mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Hoewel veel gedragstherapeuten zich bekwaam voelen in het werken met angst, blijken schaamte en schuld vaak een belangrijke rol te spelen bij chronisch suïcidale personen. Het leren reguleren van intense emoties is een van de kerntaken binnen de dialectische gedragstherapie (DGT). In deze workshop onderzoeken we hoe DGT omgaat met gevoelens van schaamte en schuld. We besteden aandacht aan het behandelen van trauma's die kunnen bijdragen aan hardnekkige gevoelens van minderwaardigheid en schuld. Daarnaast behandelen we specifieke gesprekstechnieken die therapeuten kunnen gebruiken om schaamte en schuld te verminderen, evenals de vaardigheden die patiënten helpen om deze gevoelens te verdragen en hanteerbaar te maken
Workshop 6 : De schaamte voorbij: Autisme en stigmatisering - prof. dr. Carolien Rieffe
“Anders zijn” dan de meesten om je heen, of je anders gedragen dan wat op grond van sociale regels van je verwacht wordt, kan leiden tot schaamte, niet meer naar buiten willen gaan, je het liefst willen afsluiten. Maar dit heeft er alles mee te maken hoe er naar dat “anders zijn” wordt gekeken. Traditioneel in de psychiatrie en klinische psychologie was autisme iets om mee te leren omgaan, hoe pas je je aan bij die meerderheid, wat moet je doen om er ook bij te horen. Echter, onze visie op autisme is de laatste decennia enorm veranderd. In plaats van een “stoornis” waarvoor je je kunt schamen als het je niet lukt om daar goed mee om te gaan; benaderen we autisme nu meer vanuit acceptatie en vorm van (neuro)diversiteit. Maar dat neemt niet weg dat de stigmatisatie van mensen met autisme nog vaak voorkomt, en het is belangrijk om dat te leren herkennen; een veranderende mindset leidt ook tot veranderend (inclusief) taalgebruik en voorkomt gevoelens van schaamte en ongemak bij kwetsbare groepen, zoals mensen met autisme (kunnen zijn).
Workshop 7 : Schaamte overwinnen bij sociale angststoornis - Esther Allart-van Dam
Omdat schaamte zo’n krachtige negatieve emotie is, zijn mensen erop gericht deze te vermijden en te voorkomen. Bij de sociale angststoornis staat de angst voor de schaamte en afwijzing een gezond sociaal functioneren in de weg. Hoe kunnen we werken met deze gevoelens in onze behandeling van sociale angst, zodat vermijding en veiligheidsgedrag doorbroken kunnen worden? In deze workshop gaan we aan de slag met zelfgerichte aandacht als instandhoudende factor en de mogelijkheden van videofeedback.
Workshop 8: Meet the Expert - prof. dr. Ellen Gunst
In deze Meet the Expert-sessie maak je kennis met prof. dr. Ellen Gunst en haar ruime ervaring in het forensische werkveld alsook expertise in emotionele veranderingsprocessen binnen psychotherapie. Je kan in een ontspannen sfeer van gedachten wisselen, er is geen strikte agenda voorzien om een ongedwongen gesprek mogelijk te maken. Hét moment om vragen te stellen in verband met een (anonieme) cliënt, het forensische werkveld, specifieke therapeutische technieken, het onderzoekswerk van de expert, dieper in te gaan op de keynote, ... kortom mogelijkheden te over. Laat je inspireren door haar inzichten en praktijkervaring tijdens deze verdiepende sessie!
BIO
Dr Marcela Matos is a Clinical Psychologist, Auxiliary Researcher and Professor at the Faculty of Psychology and Educational Sciences, Center for Research in Neuropsychology and Cognitive and Behavioral Intervention (CINEICC), University of Coimbra, Portugal, and honorary Associate Professor at the University of Queensland, Australia. For 20 years, Dr. Matos’ research and clinical interests relate to evolutionary clinical psychology, compassion focused therapy, contextual behavioral therapies and contemplative approaches. She has extensively researched compassion, shame experiences and memories, their traumatic qualities and centrality to personal identity, and their association to mental health difficulties. Currently, her main research focus is on implementing and evaluating the efficacy of compassion-focused group interventions in promoting mental and physical well-being in several populations, and investigating their impact on biophysiological markers and epigenetic mechanisms, and has been the lead on a global research project exploring the protective role of compassion during the COVID-19 pandemic.
Dr. Matos has published over 100 international peer-reviewed articles and book chapters on the topics of compassion, shame, self-criticism, emotional regulation, psychopathology and well-being, covering a diverse host of clinical and non-clinical populations. She has authored over 200 scientific communications presented at international scientific conferences. She is an affiliate member of the Compassionate Mind Foundation, founding and executive board member of the Global Compassion Coalition and Chair of its the Science Committee, and member of the Portuguese Association for Mindfulness.
Prof. Dr. Carolien Rieffe, psycholoog, leidt het onderzoekslab Focus On Emotions bij de sectie Ontwikkelings- en Onderwijspsychologie van het Instituut Psychologie van de Universiteit Leiden en de Universiteit Twente, Nederland. Ze is hoogleraar Sociale interactie Technologie aan de Universiteit Twente en honorair hoogleraar aan het Institute of Education van UCL (University College London) in Londen.
Ze onderzoekt de ontwikkeling van emotionele intelligentie en hoe dit de sociale ontwikkeling en mentale gezondheid van kinderen en jongeren beïnvloedt. Centraal hierbij staat de interactie met de omgeving en de rol van sociaal leren. Rieffe bestudeert kinderen van alle leeftijden, waarbij ze zich ook richt op het begrijpen van individuele verschillen op de ontwikkeling van jongeren, zoals jongeren met gehoorverlies en autistische jongeren.
Pr
of. Dr. Ellen Gunst is psycholoog, cliëntgericht-experiëntieel psychotherapeut en supervisor (VVCEPC) en integratief psychotherapeut (VVGT). Ze is erkend als focusing professional door The International Focusing Institute en als Emotion-Focused Therapeut, supervisor en trainer door de International Society for EFT.
Na twaalf jaar staflid van het postgraduaat Integratieve Psychotherapie aan de UAntwerpen (CAPRI in samenwerking met UPC Duffel) nam ze sinds vorig jaar de fakkel over als coördinator van de opleiding. Daarnaast is ze meer dan 25 jaar werkzaam op een forensische behandelafdeling in P.C. Sint-Amandus in Beernem. Ze is vooral geboeid door experiëntiële verdieping en emotionele veranderingsprocessen in psychotherapie. Ze heeft zich binnen het forensische werkveld toegelegd op de invloed van hechting en trauma op affectregulatie en de link met destructief gedrag. Uit haar mixed methods multiple case study research naar het bevorderen van emotionele verandering kwam onder andere naar voor dat maladaptieve emoties die een rol speelden in het ontstaan van het misbruik, voornamelijk gerelateerd waren aan een op schaamte gebaseerd kern-zelfgevoel.
Mieke Autrique, geregistreerd klinisch orthopedagoog, gedragstherapeut (UGent), senior schematherapeut en supervisor gedragstherapie en schematherapie, en Kathleen Raskin, erkend klinisch psycholoog, gedragstherapeut (UGent) en senior schematherapeut, zijn beiden zaakvoerder bij Mikado-praktijk en hebben zowel ervaring met individuele schematherapie als met schematherapie in groep.
Jaak Beckers werd geboren in Bree. Hij is afgestudeerd als experimenteel psycholoog en heeft zijn opleiding gedragstherapie bijeen gesprokkeld via deelname aan onderzoek en supervisie in Nederland, vooral in Utrecht bij Walter Everaerd. Tijdens zijn hele loopbaan heeft hij gewerkt in de geestelijke gezondheidszorg, en is al vele jaren actief als gastdocent en supervisor in de gedragstherapie.
Dr. Karolien Dockx is een ervaren psychiater en erkend cognitief gedragstherapeut, met een passie voor Acceptance and Commitment Therapy. Ze is oprichtster van de praktijk ID-entiteit in Boutersem, een groepspraktijk gericht op zowel psychiatrische begeleiding als psychotherapie. Hier biedt Dr. Dockx individuele psychotherapie en psychiatrische opvolging, waarbij ze zich inzet voor de persoonlijke en emotionele ontwikkeling van haar cliënten. Sinds 2010 leidt ze in deze praktijk ook ACT-groepstherapie, waar ze haar expertise inzet om deelnemers te helpen met het ontdekken van hun waarden en het vergroten van hun psychologische flexibiliteit.
Koen Korevaar werkt voor Spinnakker 2 (UPC Duffel) waar hij dialectische gedragstherapie en PTSS-behandeling combineert bij patiënten met borderline persoonlijkheidsproblematiek. Hij is gedragstherapeut (supervisor VVGT) en EMDR-practitioner
Dr. Esther Allart (1971) is cognitief gedragstherapeut, GZ-psycholoog en supervisor. Zij werkt als docent o.a. voor de GZ-opleiding verbonden aan de Radboud Universiteit, en als therapeut in de generalistische basis GGZ. Zij is co-auteur van de protocollaire behandeling van sociale angststoornis bij volwassenen. Tevens is zij voorzitter van de sectie Positieve CGT van de VGCT.