Een dwangstoornis of Obsessief-Compulsieve Stoornis (OCS) is een psychische aandoening die miljoenen mensen wereldwijd treft. Samen met angststoornissen is de dwangstoornis daarmee een van de meest invaliderende problemen die niet dodelijk zijn (WHO 2017).
Iedereen kent wel voorbeelden van bezweringsrituelen of geluksobjecten voor een belangrijke prestatie en ook kinderen zijn gevoelig voor meer ritueel gedrag. Toch spreken we niet in al die situaties van een dwangstoornis.
Een dwangstoornis of OCS wordt gekenmerkt door aanwezigheid van obsessies en/of compulsies. Een belangrijk criterium hierbij is de mate waarin deze dwanghandelingen en/of -gedachten het dagelijks leven beïnvloeden. De DSM-5 stelt dat obsessies en/of compulsies minstens één uur per dag in beslag moeten nemen en/of aanzienlijk leed veroorzaken in het dagelijks leven.
Obsessies of dwanggedachten zijn repetitieve gedachten of aanhoudende gedachten, impulsen of voorstellingen die als intrusief of ongewenst worden ervaren.
Compulsies of dwanghandelingen betreffen dan weer herhaalde handelingen (mentaal dan wel fysiek) waartoe de persoon zich gedwongen voelt, vaak in reactie op een obsessie of volgens bepaalde regels waaraan de persoon zich strikt moet houden (APA, 2014).
Wanneer we spreken over OCS, moeten we ook rekening houden met verwante stoornissen zoals de morfodysfore stoornis, verzamelstoornis, trichotillomanie, excoriatiestoornis alsook OCS-verwante stoornissen door een middel of medicatie of door een somatische aandoening.